Zatrucie metalami ciężkimi

Nasze środowisko pełne jest metali ciężkich. Można wykryć je w każdym materiale organicznym i w każdym żywym organizmie.

Niektóre z nich są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania w postaci tzw. mikroelementów. Należą do nich m.in. żelazo, miedź, cynk, które mogą stać się niebezpieczne dopiero po przekroczeniu dopuszczalnej dawki. Ale są też metale ciężkie, których nawet niewielkie stężenie jest dla nas niebezpieczne. Nie tylko same w sobie są toksyczne, ale mają zdolność do kumulowania się w organizmie człowieka, a skutki tego objawiają się nawet po wielu latach.

Jak dostają się metale ciężkie do naszego organizmu?

Dróg jest kilka. Część wdychamy z zanieczyszczonym powietrzem. Toksyczne pyły wraz z metalami ciężkimi opadają na rośliny i stamtąd dostają się do gleby. Tak trafiają do korzeni roślin, które zjadamy. Zjadają je też zwierzęta, które z kolei są naszym pokarmem. I w ten sposób koło się zamyka.

Glebę zanieczyszczają opadające pyły wytwarzane przez przemysł, składowanie odpadów, rozwiewanie hałd, stosowanie w wysokich dawkach zanieczyszczonych nawozów mineralnych i środków ochrony roślin, a także spływy ścieków.

Metale ciężkie nie ulegają biodegradacji. Są niezniszczalne i nieusuwalne. Raz wprowadzone do środowiska krążą w nim cały czas, najwyżej zmieniając swą formę.

Do najbardziej toksycznych należą: ołów, rtęć i kadm.

Ołów dostaje się do środowiska wraz z odpadami przemysłowymi. Wykorzystuje się go do produkcji akumulatorów, pocisków, stopów, farb olejnych. Wszystkie związki ołowiu są toksyczne. Lutuje się nimi konserwy, pokrywa niektóre naczynia z porcelany czy plastiku, wykonuje rury kanalizacyjne. Oddychanie zanieczyszczonym powietrzem to jedna z przyczyn zatrucia ołowiem. Ołów wchłaniany jest też przez skórę i pożywienie. Najbardziej narażone są osoby mieszkające w miastach, przy drogach o dużym natężeniu ruchu oraz w zagłębiach przemysłowych. Grunty orne znajdujące się na tych terenach są wciąż skażone oparami niestosowanej już benzyny ołowiowej.

Rtęć to jeden z najbardziej trujących pierwiastków. Występuje w spalinach, przy wytwarzaniu i składowaniu baterii, lamp, przy produkcji i stosowaniu niektórych środków ochrony roślin oraz spalaniu odpadów. Szczególnie toksyczny jest jej związek o nazwie metylortęć. Gdy trafi do morza czy oceanu, łatwo łączy się z planktonem, którym żywią się ryby. Właśnie spożywanie ryb zatrutych tym metalem to jedna z przyczyn nadmiernego stężenia rtęci w organizmie. Nadal wielu z nas ma w zębach plomby amagamatowe, które są stopami rtęci. Dotyczy to szczególnie osób ze starszego pokolenia.

Kadm znajduje się wszędzie. Wykorzystuje się go do produkcji stopów, powlekania innych metali, produkcji barwników i pigmentów oraz stabilizatorów tworzyw sztucznych. Do środowiska trafia z zakładów przemysłowych, z pyłami, ściekami oraz wodami kopalnianymi rud metali kolorowych, głównie cynkowych. Grunty orne są skażone kadmem ze startych części samochodowych utwardzanych tym trującym metalem. Kadm znajduje się również w dymie papierosowym. Pierwiastek ten nie ma charakterystycznego zapachu ani drażniącego działania, a więc może być bardzo łatwo wchłaniany przez nasz układ oddechowy. To tą drogą trafia do naszego organizmu większość kadmu. Reszta tego metalu dociera drogą pokarmową. Jeśli palisz 20 papierosów dziennie, ilość wchłanianego kadmu ulega podwojeniu.

Metale ciężkie łatwo ulegają kumulacji w określonych organach, a kancerogenne oddziaływanie występuje, gdy poziom metalu w danym organizmie osiągnie lub przekroczy dawkę progową. Często organami najbardziej atakowanymi są te związane z detoksykacją lub eliminacją metalu. Dlatego też głównie atakują one wątrobę i nerki. Ponadto często stwierdza się nagromadzenie metali w kościach, mózgu i mięśniach. Metale mogą wywołać natychmiastowe ostre zatrucia lub stany przewlekłe.

Zobacz jak usunąć toksyczne metale ciężkie z organizmu

Źródło:

1. Toksyczne oddziaływanie metali ciężkich na rośliny, zwierzęta i ludzi, A. Ociepa – Kubicka, E. Ociepa, Inżynieria i Ochrona Środowiska 2012, t. 15, nr 2, s. 169-180
2. Metale ciężkie: korzyści i zagrożenia dla zdrowia i środowiska, D. Kondej, Bezpieczeństwo pracy 2/2007
3. Kadm: zagrożenie i skutki, H. Czeczot, M. Majewska, Katedra i Zakład Biochemii, I Wydział Lekarski, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa